نکات رسانه‌ای برای موفقیت پزشکیان در نیویورک
قادر باستانی - پژوهشگر و مدرس علوم ارتباطات و رسانه
قادر باستانی تبریزی، پژوهشگر و مدرس علوم ارتباطات و رسانه، در یادداشتی برای جماران نوشت:
دکتر پزشکیان می‌داند، هر حرکت او در نیویورک زیر ذره‌بین جهانیان قرار دارد و کوچک‌ترین رفتار، مکث یا تصویر می‌تواند پیام‌های کلان و اثرگذار راهبردی منتقل کند. توصیه می‌شود که در کلام و زبان بدن، ثبات، متانت و اقتدار را حفظ کند. هر نگاه، هر حرکت دست یا تغییر در حالت چهره، می‌تواند معانی عمیق و پیام‌های پنهانی برای مخاطبان جهانی داشته باشد. بنابراین کنترل دقیق حرکات و هماهنگی کامل با سناریوی رسانه‌ای از اهمیت بالایی برخوردار است.
بهره‌گیری هوشمندانه از تریبون سازمان ملل، فرصتی منحصر به فرد برای بازتعریف تصویر ایران و نمایش آن به عنوان کشوری صلح‌طلب، مقتدر، مسئولیت‌پذیر و متعهد به دیپلماسی است. این فرصت، به‌رغم پیچیدگی‌ها و فشارهای رسانه‌ای بین‌المللی، می‌تواند افکار عمومی جهانی را به بازاندیشی در برداشت‌های پیش‌ساخته از ایران وادار کند و نشان دهد که ایران نه تنها بخشی از راه‌حل بحران‌های منطقه‌ای است، بلکه می‌تواند الگویی از دیپلماسی متوازن، تعامل سازنده و نقش‌آفرینی مثبت در صحنه بین‌المللی باشد.
با رعایت این اصول و توجه دقیق به زبان بدن، انتخاب کلمات و نحوه ارائه پیام، مسعود پزشکیان می‌تواند تصویری متین، آرام و همزمان مقتدر از ایران ارائه دهد؛ تصویری که اعتماد مخاطب را جلب کرده و پیام صلح، مدارا و عزت ملی را در عین اقتدار منتقل کند. به عبارت دیگر، این سفر، فرصتی است تا ایران نه از موضع ضعف بلکه از موضع فرهنگ و تاریخ صلح‌طلبی خود، در عرصه جهانی به نمایش گذاشته شود و نشان دهد که صلح و ثبات، همواره بخشی از هویت ایران بوده است.
نیویورک در تقویم رهبران جهان، مقصدی عادی نیست. میدان داوری افکار عمومی است که میلیون‌ها چشم استراتژی‌ها را می‌سنجد. مجمع عمومی سازمان ملل، صحنه‌ای بزرگ از کنش رسانه‌ای و روان‌شناختی است که هر سخن، هر تصویر و حتی هر مکث، به سرعت در حافظه افکار عمومی جهان حک می‌شود. رهبران هوشمند این فرصت را به سکویی برای تبیین و دفاع از مواضع، اقناع افکار عمومی جهان و گفت‌وگو با مردم دنیا بدل می‌کنند و البته نیم‌نگاهی سنجیده به افکار عمومی داخل کشور نیز دارند. در این میدان، تصویر از واژه پیشی می‌گیرد و زبان بدن، گاه بیش از هزار جمله معنا می‌آفریند.
نتانیاهوی جنایتکار، چند باری در همین تریبون، با نمایش تصویر ساده، خواست پروژه ایران‌هراسی را به روایت غالب رسانه‌های غربی پیوند بزند. در یک صحنه مشهور، او با نشان دادن عکس یک انبار در دورقوزآباد، مدعی شد اسناد هسته‌ای ربوده شده نشان می‌دهد، ایران به دنبال ساخت بمب اتمی است. قدرت تصویر در چنین سخنرانی‌هایی به‌مراتب فراتر از واژه‌ها عمل می‌کند. رهبران دیگر کشورها نیز با تکنیک‌های مشابه کوشیده‌اند از همین تریبون جهانی برای تثبیت گفتمان خود استفاده کنند، چراکه در جهان امروز، تصویر همواره بیش از کلمه در ذهن مخاطب حک می‌شود.
از منظر روان‌شناسی فردی نیز چنین کنش‌هایی شایان تأمل است. رهبرانی که به مانورهای نمایشی روی می‌آورند، به‌خوبی می‌دانند افکارعمومی بیش از آنکه به استدلال‌های پیچیده گوش بسپارد، به نمادها و تصاویر واکنش نشان می‌دهد. این تکنیک، هم در برجسته‌سازی پیام و هم در ساختن ایماژ فردی، کارآمد و اثرگذار است. ایران ما در این میدان با دشواری مضاعف روبه‌روست. شوربختانه هژمونی رسانه‌ای مسلط، روایت غالبی از ایران ساخته که چهره‌ای تیره و مشوش است. حتی امروز که جنایات اسرائیل در غزه، موجی از انزجار جهانی علیه تل‌آویو برانگیخته، باز هم تصویر ایران – دشمن شماره یک صهیونیسم- در بخش بزرگی از رسانه‌های بین‌المللی مخدوش باقی مانده است. درست در همین نقطه است که نقش رئیس‌جمهور در تریبون سازمان ملل اهمیت مضاعف می‌یابد. پزشکیان باید این فرصت را به سکویی برای بازتعریف و بازسازی تصویر ایران بدل سازد.
توصیه جدی من این است که سخنرانی او، مانند سخنرانی‌اش در اجلاس شانگهای، باید بر محور صلح و مدارا استوار باشد. پیام روشن کلامی و غیرکلامی باید این باشد که ایران مخالف جنگ است، به دیپلماسی عزتمندانه باور دارد، و در عین حال، در برابر هرگونه تجاوز، جانانه دفاع خواهدکرد. این موضع، نه از موضع ضعف، که از دل فرهنگی برمی‌خیزد که هزاران سال است بر صلح‌طلبی و همزیستی گواهی می‌دهد. پزشکیان می‌تواند بر این نکته تأکید کند که حل مسئله فلسطین، مسئولیتی جمعی است و همه کشورهای جهان، به‌ویژه دولت‌های اسلامی، وظیفه دارند در این مسیر ایفای نقش کنند.
در عین حال، نباید فراموش کرد که این اجلاس فقط فرصتی برای سخنرانی رسمی نیست، بلکه صحنه‌ای برای دیپلماسی رسانه‌ای و عمومی است. رئیس‌جمهور با رسانه‌های تأثیرگذار جهانی، از رسانه‌های جریان اصلی تا رسانه‌های مستقل و چهره‌های پُرنفوذ در شبکه‌های اجتماعی، گفت‌وگو کند. تصویرسازی «ایران منطقه‌ای» ـ ایرانی که بخشی از راه‌حل صلح و ثبات است ـ بدون چنین گفت‌وگوهایی ممکن نخواهد شد.
توصیه دیگری که اهمیت بالایی دارد، توجه دقیق و مستمر به زبان بدن است. تجربه نشان داده رسانه‌های بین‌المللی، بیش از هر زمان دیگری، به حرکات و حالات غیرکلامی رهبران توجه می‌کنند و کوچک‌ترین حرکت اضافی، لرزش دست یا مکث غیرضروری می‌تواند به‌عنوان نشانه‌ای از ضعف، اضطراب یا تردید تعبیر شود. از این رو، تیم رسانه‌ای پشتیبان رئیس‌جمهور باید با دقت کامل، چهره‌ای متین، آرام، ساده، قاطع و عاری از رفتارهای زائد از دکتر پزشکیان ترسیم کند. هماهنگی کامل میان کلام، حرکات بدن و تصویر بصری، کلید ایجاد تأثیرگذاری پایدار بر افکار عمومی جهان است و می‌تواند به موفقیت رسانه‌ای سفر نیویورک کمک شایانی کند.
نکته دیگر، نظم و انضباط در هیئت همراه است. متأسفانه سفرهای روسای جمهور ایران به نیویورک درگذشته به دلیل بی‌نظمی‌ها و رفتارهای غیرحرفه‌ای همراهان حاشیه‌ساز شده است که می‌تواند بازنمایی رسانه‌ای مشکل‌ساز برای هیئت اعزامی داشته باشد. از تلاش برای اشغال صندلی‌های جلویی در جلسات تا خریدهای حاشیه‌ای و حضور غیرضروری همراهان در قاب دوربین‌ها. ضروری است با تدوین پروتکل دقیق و سختگیرانه، از چنین بی‌نظمی‌هایی جلوگیری شود. سفر باید کاملاً هدفمند، رسانه‌ای و پرهیزکارانه از حاشیه باشد.
در زمینه ملاقات‌ها نیز باید نهایت دقت و برنامه‌ریزی به خرج داده شود. دیدار با چهره‌های اثرگذار سیاسی و رسانه‌ای، از جمله شخصیت‌هایی چون برنی سندرز، ایلهان عمر یا مارجوری تیلور گرین، می‌تواند پیام‌های راهبردی مهمی را منتقل کند و فرصت بازتعریف تصویر ایران را تقویت نماید. در مقابل، دیدارهای تکراری و کم‌اثر تنها زمان و منابع را هدر می‌دهد و دستاورد ملموسی به همراه ندارد. تیم رسانه‌ای باید فرض را بر امکان ملاقات با ترامپ بگذارد و برای آن سناریویی دقیق و کامل طراحی کند؛ سناریویی که هم هماهنگی کامل با رئیس‌جمهور را تضمین کند و هم امکان هم‌آوردی مؤثر با تیم رسانه‌ای طرف مقابل را فراهم آورد، تا پیام ایران با قدرت، وضوح و اثرگذاری به جهانیان منتقل شود.
سال‌هاست که دشمنان با هیولاسازی رسانه‌ای، تصویری تحریف‌شده و جعلی از جمهوری اسلامی ایران ساخته‌اند. مقابله با این روایت، نه با پیام‌های تُند و شعاری، که با زبانی روشن، انسانی و اقناعی ممکن است. اگر دکتر پزشکیان بتواند چهره‌ای صلح‌طلب، متین و در عین حال مقتدر از ایران به نمایش بگذارد، قادر خواهد بود شکافی در دیوار بلند ایران‌هراسی ایجاد کند و افکارعمومی جهان را به بازاندیشی در برداشت خود وادارد.
اگر برای این سفر، سناریوی رسانه‌ای غنی و علمی تدوین شود، جزئیات پروتکلی را با دقت اجرا کنند و دکتر پزشکیان بتواند هم در کلام و هم در تصویر، «ایرانِ صلح و عزت» را نمایندگی کند، حضور او در نیویورک می‌تواند نقطه عطفی در بازتعریف جایگاه ایران در افکارعمومی جهان باشد.
