وزیر امور خارجه ایران:
حملونقل و تحریم؛ میدان ابتکار و تابآوری است
وزیر امور خارجه ایران با تأکید بر «اهمیت روزافزون حملونقل، ترانزیت و بنادر در سیاست خارجی کشور» گفت: هرچه در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی بهویژه در بخش همسایگی پیش میرویم، بیش از پیش به نقش کلیدی حملونقل پی میبریم.
«سیدعباس عراقچی» در آیین «گرامیداشت هفته حملونقل» که با حضور «مسعود پزشکیان»، رئیسجمهور، برگزار شد، اظهار کرد: امروز حملونقل، ترانزیت و بنادر به یکی از ارکان اصلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شدهاند و نقش تعیینکنندهای در تحقق اهداف دیپلماسی اقتصادی ایفا میکنند.
وی با اشاره به موقعیت ژئوپولیتیک ویژه ایران افزود: برای کشوری مانند ایران، حملونقل به معنای تبدیل جغرافیا به فرصت است. بدون مسیر، بدون ریل، بدون بندر و بدون زیرساختهای لجستیکی، حتی بهترین سیاستها و پیشرفتهترین رویکردهای سیاست خارجی نیز نمیتوانند ظرفیت واقعی خود را محقق کنند.
آیین «گرامیداشت هفته حملونقل»
وزیر امور خارجه با بیان اینکه «نگاه وزارت امور خارجه به دیپلماسی اقتصادی، نگاهی عینی، واقعی و عملیاتی است»، تصریح کرد: در معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه تلاش کردهایم بهصورت مستقیم وارد پروژههای مشخص و مورد نیاز اقتصادی کشور شویم و به تحقق آنها کمک کنیم؛ موضوعی که در حوزه حملونقل و ترانزیت بهطور جدی دنبال میشود.
آیین «گرامیداشت هفته حملونقل»
عراقچی ادامه داد: ما دیپلماسی اقتصادی را در وزارت امور خارجه اینگونه تعریف کردهایم که سیاست خارجی باید در خدمت اقتصاد کشور قرار گیرد؛ در خدمت صادرات، حملونقل و ترانزیت باشد و در نهایت به افزایش رفاه عمومی منجر شود.
وی تأکید کرد: حملونقل امروز نهتنها یک موضوع فنی یا زیرساختی، بلکه یکی از ابزارهای اصلی تحقق منافع ملی در عرصه سیاست خارجی و تعاملات منطقهای و بینالمللی ایران است.
متن کامل سخنرانی عراقچی در این مراسم بدین شرح است:
بسماللهالرحمنالرحیم
خانمها و آقایان
مسئولان محترم
فعالان و تلاشگران عرصه حملونقل
دوستان و همکاران گرامی
هفته حملونقل فرصتی است برای مکثی کوتاه و نگاهی عمیقتر به بخشی کهمعمولاً بیسروصدا کار میکند، اما اگر لحظهای از حرکت بازبایستد، اثر آندر سراسر اقتصاد و زندگی مردم نمایان میشود. حملونقل صرفاً یک بخشخدماتی یا صنعتی نیست؛ زیرساخت خاموش قدرت ملی است.
برای کشوری مانند ایران، با موقعیت ژئوپلیتیکی ویژه، حملونقل یعنی امکانتبدیل جغرافیا به فرصت. بدون مسیر، بدون ریل، بدون بندر و بدون لجستیککارآمد، حتی بهترین سیاستها و بزرگترین ظرفیتها نیز به نتیجه نمیرسند.
حملونقل و امنیت ملی؛ پیوندی راهبردی
امروز باید صریح و روشن گفت که صنعت حملونقل، بخشی از امنیت ملی کشور است. امنیت در دنیای امروز، فقط به معنای دفاع نظامی نیست. امنیتیعنی استمرار جریان کالا، حفظ ارتباط با همسایگان، جلوگیری از انزوا وتوان ایستادگی در شرایط فشار.
در این معنا، فعالان حوزه حملونقل را میتوان بهدرستی سربازان امنیت اقتصادی کشور دانست؛ سربازانی که نه در پادگان، بلکه در جادهها، بنادر،ریلها و مرزها خدمت میکنند. هر مسیر فعال، هر کریدور زنده و هر بندرپویا، مستقیماً به افزایش ثبات داخلی و قدرت سیاست خارجی کشور کمک میکند.
دیپلماسی اقتصادی؛ سیاست خارجی در خدمت اتصال
در وزارت امور خارجه، نگاه ما به سیاست خارجی در حوزه اقتصادی یک نگاه عینی، واقعی و عملیاتی است. دیپلماسی اقتصادی زمانی موفق است که بتواند به حل مسائل واقعی اقتصاد کشور کمک کند. دیپلماسی اقتصادی بهاین معناست: سیاست خارجی در خدمت تولید، صادرات، ترانزیت و در یک کلام رفاه مردم.
در این نگاه، حملونقل دیگر یک موضوع حاشیهای نیست. حملونقل یکی ازابزارهای اصلی دیپلماسی اقتصادی است. هیچ توافق تجاری، هیچ همکاری منطقهای و هیچ بازار پایداری بدون یک مسیر مطمئن و قابل پیشبینی شکل نمیگیرد.
تغییر ریل در بخش اقتصادی وزارت خارجه؛ از کلیگویی به مسئله و پروژه
در دولت چهاردهم، تلاش شده است بخش اقتصادی وزارت امور خارجه ازنگاههای کلی و غیرعملی فاصله بگیرد و به سمت مسئلهمحوری وپروژهمحوری حرکت کند. تمرکز بر کریدورهای مشخص، گلوگاههای اجرایی،مسائل مرزی و موضوعات واقعی، جایگزین رویکردهای صرفاً گزارشی شدهاست.
یکی از نشانههای این تغییر، توجه جدی به استانها و مناطق مرزی است. دیپلماسی اقتصادی را نمیتوان فقط در مرکز کشور تعریف کرد. بسیاری ازظرفیتها و چالشها دقیقاً در استانها، بنادر و مرزها شکل میگیرند؛ جایی که حملونقل نقش محوری دارد. دیپلماسی استانی بخش تفکیک ناپذیر دیپلماسی اقتصادی است.
همسایگی و کریدورها؛ قلب تپنده دیپلماسی اقتصادی ایران
نگاه ما در دیپلماسی اقتصادی، پیش از هر چیز متوجه کشورهای همسایه است. ایران با پانزده همسایه زمینی و دریایی، ظرفیت بزرگی برای تبدیل شدن به محور اتصال منطقه دارد. اما این ظرفیت، بدون کریدورهای فعال،صرفاً روی نقشه باقی میماند.
کریدور شمال–جنوب، شرق–غرب، و نقش بنادر جنوبی و شمالی، و اتصال آنها به آسیای مرکزی، قفقاز، خلیجفارس و اقیانوس هند، فقط پروژههای فنی نیستند؛ اینها پروژههای سیاست خارجیاند. هر کریدور فعال، وزن ایران را در معادلات منطقهای افزایش میدهد.
بنادر شمالی؛ نمونهای روشن از تغییر نگاه
در همین چارچوب، مایلم به یک نکته مشخص و مهم اشاره کنم. همین هفته،در ستاد هماهنگی روابط اقتصادی خارجی که هر ماه در وزارت امور خارجه برگزار میشود، موضوع بنادر شمالی کشور بهطور ویژه در دستور کار قرارگرفته است. در این جلسه، مدیران بنادر شمالی و مدیران اقتصادی استانهای شمالی کشور دعوت شدهاند تا درباره ظرفیتها، موانع ومسیرهای عملیاتی گفتوگو شود.
این برای نخستین بار است که موضوعی مانند بنادر شمالی، بهصورتمستقل و متمرکز، دستور یک جلسه خاص از ستاد هماهنگی روابط اقتصادی خارجی در وزارت امور خارجه قرار میگیرد. این اقدام، تصادفی یانمادین نیست؛ نشاندهنده اهمیتی است که ما برای نقش بنادر، حملونقلدریایی و اتصال شمال کشور به دیپلماسی اقتصادی و سیاست خارجی قائل هستیم.
ما معتقدیم بنادر شمالی، فقط داراییهای استانی نیستند؛ آنها بخشی از راهبرد ملی ایران برای اتصال به قفقاز، آسیای مرکزی و فراتر از آنند وباید بهدرستی در سیاست خارجی دیده شوند.
بخش خصوصی؛ شریک سیاست خارجی
تجربه بهروشنی نشان داده است که دیپلماسی اقتصادی بدون بخشخصوصی به نتیجه نمیرسد. فعالان حملونقل، شرکتهای لجستیکی وصادرکنندگان، فقط بهرهبرداران سیاست خارجی نیستند؛ آنها بخشی ازفرآیند تحقق آنند.
در دوره جدید، تلاش شده است ارتباط وزارت امور خارجه با بخش خصوصیواقعیتر، مستقیمتر و مسئلهمحورتر باشد. رنگ و روی بخش اقتصادی وزارتخارجه در حال تغییر است؛ از نگاه صرفاً اداری به نگاهی میدانی، مشارکتی و مبتنی بر واقعیتهای بازار.
حملونقل و تحریم؛ میدان ابتکار و تابآوری
در شرایط تحریم، اهمیت حملونقل دوچندان میشود. تحریمها عمدتاً با هدف مختلکردن مسیرها، افزایش هزینهها و ایجاد عدم اطمینان طراحی شدهاند. پاسخ مؤثر به این فشارها، تنوع مسیرها، تقویت همکاریهای منطقهای واستفاده هوشمندانه از ظرفیت لجستیک است.
در این مسیر، وزارت امور خارجه وظیفه دارد نقش تسهیلگر و هماهنگکننده را ایفا کند؛ از کاهش موانع مرزی و گمرکی گرفته تا پیگیریهای سیاسی باکشورهای همسایه. اما واقعیت این است که بخش مهمی از تابآوری کشور،مرهون تلاشهای میدانی فعالان حملونقل بوده است.
قدردانی مسئولانه و نگاه رو به جلو
در اینجا لازم میدانم، بدون اغراق و تعارف، از تلاشهای مجموعه وزارت راهو شهرسازی و در رأس آن سرکار خانم دکتر فرزانه صادق، وزیر محترم راه وشهرسازی تشکر کنم. اقدامات انجامشده در حوزه زیرساخت، اتصال مسیرها و پیگیری پروژههای کلیدی، نقش مهمی در حفظ پویایی شبکه حملونقل کشور داشته است. این مسیر نیازمند استمرار، هماهنگی و نگاه ملی است.
همچنین از همه دستاندرکاران حوزه حملونقل که در شرایط سخت، اجازه ندادند شریانهای حیاتی کشور متوقف شود، قدردانی میکنم؛ قدردانیای همراه با مسئولیت و انتظار برای گامهای بلندتر در آینده.
آینده اقتصاد ایران، آیندهای مبتنی بر اتصال، همکاری منطقهای وکریدورهای فعال است. در این آینده، حملونقل نه یک بخش، بلکه یک راهبرد ملی است. وزارت امور خارجه خود را در کنار شما میداند تا سیاست خارجی، هرچه بیشتر در خدمت این راهبرد قرار گیرد.
