قهرمانان بی‌صدا، سرمایه‌های اجتماعی

آنچه این تصویر را در ذهن ماندگار می‌کند، فقط دو بدن خسته نیست؛ شبکه‌ای از «تعهد اجتماعی» است که ده ساعت بی‌وقفه کار کرده و حالا برای چند دقیقه به زمین تکیه داده‌اند. جامعه، در بزنگاه بحران، نه با شعار که با همین لحظه‌ها سنجیده می‌شود؛ لحظه‌هایی که انسان‌ها بی‌نام‌ونشان، جای آسایش خود را با مسئولیت عوض می‌کنند.

این تصویر‌ نه صرفا گزارش یک عملیات امدادی است و نه سندی از یک فاجعه طبیعی؛ این قاب، لحظه‌ای از حقیقت خام جامعه است. جایی که بدن، آخرین پناهِ مسئولیت می‌شود و زمین، تختخواب موقتِ انسان‌هایی که ایستادن را بیش از نشستن تمرین کرده‌اند. آن‌ها به زمین نیفتاده‌اند؛ زمین، آن‌ها را برای لحظه‌ای در آغوش گرفته است.

نگاه ما به سیل، صرفاً نگاه به یک رویداد طبیعی نیست بلکه می‌تواند آینه‌ای باشد که کیفیت همبستگی و انسانیت ما را نشان دهد. اینکه آیا نهادها، گروه‌ها و افراد می‌توانند فراتر از وظیفه اداری، به «خیر جمعی» پاسخ دهند یا نه. امدادگر خسته، سرمایه پنهان جامعه است؛ سرمایه‌ای که اگر دیده نشود، فرسوده می‌شود و اگر قدر دانسته شود، اعتماد اجتماعی را بازتولید می‌کند.

بلایای طبیعی، صرفاً طبیعتِ خشمگین نیستند؛ آزمونِ رابطه ما با طبیعت و همچنین با یکدیگرند. اینکه آیا «دیگری» را فقط در زمان نیاز به یاد می‌آوریم یا پیش‌تر، برای او ساختاری امن، حمایتی و پایدار تدارک دیده‌ایم. امدادگر، کنشگری است که بدون محاسبه سود و زیان شخصی، وارد میدانِ خیر جمعی می‌شود؛ اما جامعه‌ای که نتواند از این کنشگر مراقبت کند، در واقع سرمایه اجتماعی خود را به آهستگی مصرف می‌کند.

در این تصویر، ما با کسانی مواجه‌ایم که آخرین سنگر تاب‌آوری‌اند. جامعه‌ای که بار بحران را مدام بر شانه همین‌ها می‌گذارد، اگر به بازتولید امید، امنیت شغلی، حمایت روانی و احترام نهادی نیندیشد، دیر یا زود با تهی‌شدن از اعتماد عمومی مواجه می‌شود. اعتماد، حاصلِ دیدن و قدردانی است؛ حاصلِ این باور که «تو تنها نیستی، حتی وقتی خسته‌ای».

مسئله فقط امدادرسانی در بحران نیست؛ مسئله این است که آیا جامعه ما یاد گرفته است از کسانی که بار جمع را به دوش می‌کشند، مراقبت کند؟ خیر جمعی بدون مراقبت از کنشگران آن، شعاری تهی است. این تصویر، دعوتی است به بازاندیشی در سیاست‌های حمایتی، تاب‌آوری نهادی و اخلاق همدلی؛ جایی که انسان، همچنان محور توسعه باقی می‌ماند.

در پایان، یاد "محمد قربان جهرمی" از امدادگران هلال احمر که شب گذشته حین انجام عملیات امدادی برای نجات یک خانواده در حادثه سیلاب روستای حسین‌آباد جهرم، جان خود را از دست داد را گرامی می داریم.