چطور بفهمیم با یک خودشیفته طرفیم؟
آنجلا هاوپت سردبیر حوزه سلامت و تندرستی مجله تایم یادداشتی در این مجله نوشته و توضیح داده چطور می‌توانید بفهمید با یک نارسیست یا خودشیفته طرفید. او روش‌هایی پیشنهاد کرده با شناخت آن به سرعت می‌فهمید با یک خودشیفته مواجه شدید. هاوپت در نهایت راهکاری برای مواجهه پیشنهاد می‌کند.
مجله تایم در یادداشتی در بخش سلامت به مساله مواجهه با افراد نارسیست یا همان خودشیفته پرداخته است. بر اساس گزارش این مجله، افراد خودشیفته به حس حق‌به‌جانب‌بودن، خودمحوری، احساس برتری و رفتار تحقیرآمیزشان نسبت به دیگران شناخته می‌شوند. صحبت با آنها می‌تواند خسته‌کننده و فرساینده باشد؛ گفت‌وگویی که در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، ممکن است ناگهان به مشاجره‌ای غیرمنتظره تبدیل شود. شناخت الگو‌های گفتاری معمول در افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته، به شما کمک می‌کند تا در چنین تعاملاتی از سلامت روان خود محافظت کنید.
کری‌اَن کلیولند، درمانگر خانواده و متخصص در آسیب‌های ناشی از روابط با افراد خودشیفته می‌گوید تنها ویژگی مثبت افراد خودشیفته این است که کاملاً قابل پیش‌بینی‌اند.
او می‌گوید: «وقتی نقابشان کنار می‌رود، می‌توان حدس زد چه می‌خواهند بگویند و چه چیز‌هایی آنها را تحریک می‌کند.»
با این آگاهی، شما می‌توانید برای گفت‌و‌گو‌ها آماده باشید و در تعامل‌های دشوار آرامش خود را حفظ کنید. کلیولند می‌گوید: «تمام این شیوه‌های ارتباطی برای تحریک واکنش در شما طراحی شده‌اند. پس آرام ماندن بهترین واکنش است. هیچ‌وقت سعی نکنید برای فرد خودشیفته توضیح بدهید، دفاع کنید یا بحث کنید، چون در این صورت در چرخه‌ای بی‌پایان گرفتار می‌شوید.»
کلیدواژه‌هایی که باید بشناسید
وقتی افراد خودشیفته احساس کنند به چالش کشیده شده‌اند، اغلب از تاکتیک معروفی به نام DARVO استفاده می‌کنند؛ این تاکتیک خلاصه شده پنج واژه انکار، حمله و وارونه‌سازی نقش قربانی و مقصر است.
به گفته‌ی روان‌شناس بالینی دیوید هاوکینز، نویسنده‌ی کتاب‌های خودشیفته آسیب‌پذیر و بهت گفتن خودشیفته‌ای، حالا چه؟، می‌گوید: این نشانه شماره یک است که هنگام صحبت با فرد خودشیفته باید مراقبش باشید.
۱. انکار (Deny)
مرحله اول انکار است. فرد خودشیفته هرگونه انتقاد یا اتهامی را به‌شدت رد می‌کند.
هاوکینز می‌گوید: «آنها هرگونه خطا را انکار کرده و اتهامات را پوچ می‌خوانند.» ممکن است بگویند «داری اغراق می‌کنی» یا «تو یادت نمی‌آید» — در واقع تاریخ را بازنویسی می‌کنند.
۲. حمله (Attack)
سپس وارد مرحله حمله می‌شوند و به شخصیت و اعتبار طرف مقابل ضربه می‌زنند.
کلیولند می‌گوید: «جملاتی مانند "تو دیوونه‌ای"، "همیشه دعوا راه می‌ندازی" یا "تو وسواس داری" جملات پرتکرار این افراد است.»
آنها ممکن است اشتباهات گذشته‌تان را یادآوری کنند تا شما را بی‌اعتبار کنند.
۳. وارونه‌سازی نقش قربانی و مقصر (Reverse Victim & Offender)
در مرحله پایانی، خود را «قربانی» جا می‌زنند و وانمود می‌کنند که شما به آنها ظلم کرده‌اید: مثلاً می‌گویند: «با من این‌طور رفتار می‌کنی بعد از اون‌همه لطفی که بهت کردم؟»
در این حالت، شما به دفاع از خود مشغول می‌شوید و از اصل موضوع منحرف می‌شوید.
تاکتیک‌های رایج دیگر کدام است؟
کوچک‌نمایی (Minimization)
این روش برای بی‌اهمیت جلوه‌دادن رفتار آسیب‌زا استفاده می‌شود.
کلیولند می‌گوید: «عباراتی مثل "تو زیادی حساسی"، "داری بزرگش می‌کنی" یا "داری اشتباه برداشت می‌کنی" با هدف کوچک‌کردن احساسات شما به کار می‌روند تا به خودتان شک کنید.»
وقتی مسئله‌ای «بی‌اهمیت» جلوه داده می‌شود، فرد خودشیفته نیازی نمی‌بیند عذرخواهی کند یا رفتارش را تغییر دهد.
انحراف موضوع (Deflection)
وقتی مورد انتقاد قرار می‌گیرند، مسئولیت را با تغییر موضوع یا مقصر نشان دادن شما دور می‌زنند.
مثلاً اگر اشتباه کاری مرتکب شده‌اند، می‌گویند: «خب، هفته پیش خودت اون ایمیل رو دیر فرستادی!»
روان‌شناس جی. جی. کلی می‌گوید: «آنها چنان از نقص‌های خود شرم دارند که کوچک‌ترین مواجهه‌ای با خطا باعث اضطرابشان می‌شود، پس به جای پذیرش، آن را به گردن شما می‌اندازند.»
وانمود کردن به ندانستن (Feigned Confusion)
خودشیفته‌ها گاهی وانمود می‌کنند حرف شما را نمی‌فهمند تا گفت‌و‌گو به جایی نرسد.
می‌گویند: «منظورتو نمی‌فهمم»، «یادم نمیاد چنین حرفی زده باشم» یا «چرا قبلاً نگفتی؟»
این ترفند باعث خستگی و دل‌زدگی شما می‌شود تا از پیگیری دست بکشید.
جذابیت ساختگی (Charm Offensive)
برخی با ظاهری بیش از حد مهربان یا جذاب دل دیگران را به دست می‌آورند.
کلی می‌گوید: «اگر کسی بیش از حد خوب به نظر برسد، احتمالاً نمایشی است.»
این رفتار باعث می‌شود شما بدی‌هایش را نادیده بگیرید و حتی در برابر دیگران از او دفاع کنید.
«به این ترتیب، وقتی واقعیت را درباره‌شان می‌گویید، جمعی از طرفداران پشت او هستند.»
فرافکنی (Projection)
در این حالت، فرد خودشیفته شما را به همان کار‌هایی متهم می‌کند که خودش انجام داده است: دروغ‌گویی، خیانت یا کنترل‌گری.
با این روش، سوءظن را از خود دور می‌کند و شما را به حالت دفاعی می‌کشاند.
طعنه در پوشش شوخی (Sarcasm as Humor)
طعنه‌های تحقیرآمیز را به شکل شوخی بیان می‌کنند: مثل «خیلی اعتماد به نفس می‌خواد این لباس رو بپوشی!» یا «مواظب باش زیادی کار نکنی!»
و اگر اعتراض کنید، می‌گویند: «شوخی بود بابا!»
کلیولند می‌گوید: «این حربه برای تحقیر شما و حفظ برتری خودش طراحی شده، بدون اینکه مسئولیت حرفش را بپذیرد.»
کلیولند می‌گوید: وقتی این الگو‌ها را شناختید، می‌توانید بدون خشم یا ناراحتی با آنها روبه‌رو شوید.
کلید اصلی: آرام، خنثی و قاطع بمانید.
از بحث‌های بی‌پایان دوری کنید، مرز بگذارید و وقتی گفت‌و‌گو بی‌ثمر است، آن را تمام کنید.
او پیشنهاد می‌کند پاسخ‌های کوتاه و بسته بدهید: «می‌فهمم این دیدگاه توست، اما من طور دیگری می‌بینم.»
کلی نیز بر قدرت «پذیرش رادیکال» تأکید دارد. او می‌گوید: بپذیرید که در رابطه با فرد خودشیفته ممکن است به‌اشتباه به‌عنوان مقصر معرفی شوید.
او می‌گوید: «طبیعی است بخواهی توضیح بدهی، اما نیازی نیست. به ارزش‌هایت وفادار بمان و خودت را از چرخه دفاع و توضیح بیرون بکش. تو می‌دانی که چه کسی هستی.»
